The New School Collective

In de zomer van 2013 lag er op mijn deurmat een brief en de krant. De brief was een uitnodiging van de gemeente om mijn dochter in te schrijven bij een school. In de krant stond een aankondiging van staatsecretaris Sander Dekker waarin hij toelicht dat hij ouders meer vrijheid wil geven bij het oprichten van een school. Stel, ik zou een school willen stichten voor mijn dochter, waar moet ik dan beginnen? Hoe zou een Do-It-Yourself school eruit? Wat als ik met een groep kan beginnen met een blanco vel? Waar zet je je potlood als eerste neer? Wat is een school, eigenlijk?

Met de post in mijn hand werd ik overvallen door die vraag. Ik nam die naïeve vraag mee tijdens koffie afspraken en ontdekte dat dit een belangrijke discussie opleverde. De een gaf als definitie het gebouw, de ander het docententeam en weer iemand anders een bepaalde periode uit je leven. Maurice de Hond stichtte een iPad-school omdat zijn dochter vier jaar werd. Terwijl ik me begon af te vragen wat een school is. Daarom organiseerde ik een avond met soep en uitzicht over Rotterdam om hier verder over te praten. Mijn gasten waren onderwijs- en kunstprofessionals. Die eerste avond was vreemd, het gesprek ging alle kanten op. Van voorbeelden van kunstprojecten tot pedagogische theorieën. De tweede avond vond plaats in een basisschool in een docentenkamer. Het was een avond waar we de anekdotes loslieten en deelden waarom we vonden dat er iets moest veranderen in het onderwijs. Het was de avond dat het niet meer mijn project was, maar ‘The New School Collective’ ontstond, een groeiend web van docenten en kunstprofessionals die samen het fenomeen ‘school’ artistiek willen herdefiniëren. De avonden zijn altijd in de vrije uren van alle leden, dus wijn, kaasjes en chocola zijn de motor van de gesprekken. Er volgde vele ontmoetingen, zowel digitaal als fysiek. Bijvoorbeeld op Facebook, met op dit moment zo’n 550 leden en dagelijkse updates. Die updates kunnen variëren van speelfilms over scholen, projecten van kunstenaars, internationale literatuur, ontwerpen van schoolgebouwen en artikelen. Daarnaast organiseren we workshops, stellingen in Kunstzone en binnenkort sluiten we onderwijs- en kunstprofessionals 24 uur op in drie VMBO’s om samen na te denken over het fenomeen ‘school’. Regelmatig schuift er een gast expert aan, bezoeken we een tentoonstelling of lezing. Samen vormen ze ons referentiekader, zoals de kritische pedagogiek, filosofie, architectuur en kunstsector. In de woorden van Jan Masschelein zijn we op zoek naar nieuwe leeromgevingen waar er ruimte is om de wereld aan te bieden en dingen te doen. Leeromgevingen waar het gaat om met de ander te willen spreken. Educatie is een activiteit van creatie (Biesta, 2014) en daarom is juist het referentiekader van de kunst essentieel. In de kunsten is er de afgelopen jaren sprake is van een zogenaamde ‘educational turn’. Kunstenaars hebben in diverse projecten de muren opgerekt van scholen, vooronderstellingen aan het licht gebracht en alternatieve methodieken ontwikkeld. Deze voorbeelden met juist onverwachte perspectieven en de bredere internationale context kunnen een inspiratiebron vormen voor de Nederlandse context. Waarom hebben we eigenlijk scholen en de leerplicht? Is school een gestructureerde voorbereiding op het werkzame leven of een de vrijplaats voor het leren? Is dat om de economie te stimuleren (Troonrede 2014)? Of om onze kinderen voor te bereiden voor de maatschappij en arbeidsmarkt (website Rijksoverheid)? Zijn kinderen niet al onderdeel van de maatschappij? En, stimuleren wij de economie niet om onze kinderen goed onderwijs te kunnen geven?

The New School Collective heeft mij onderwezen. De wildgroei aan ontmoetingen, discussies en gesprekken hebben mijn denken verscherpt en verdiept. Ik begrijp nu waarom ‘de school’ zo onder druk staat, al heb ik nog geen antwoord op mijn vraag. Wat vind jij dat een school is?

Dit artikel verscheen in januari 2015 in het tijdschrift KunstZone

door Mirjam van Tilburg